Muze van Zuid

Huib Ramaer, gids

Langs de Diepenbrockvijver naar Moravische muziek in een Belgische Kloostertuin Verzamelpunt voor deze muziekwandeling is de Vrijburg aan de Diepenbrockstraat, vanwaar we door het Beatrixpark lopen, waar vijvers, bruggen, sculpturen en fonteinen zwijgzaam verwijzen naar componisten variërend van Alphons Diepenbrock en Henriëtte Heukelom van den Brandeler tot Claude Debussy. Artistiek leider Huib Ramaer brengt ze ter plekke tot klinken met de B & O stereo installatie op zijn fiets, terwijl hij je vertelt over al het moois van Muze van Zuid en wat het festival sinds 2016 heeft bereikt. Het thema van de 6e editie ontvouwt zich als we linksaf afslaan naar de laatste restjes van de Zuidelijke Wandelweg die ooit in een vloeiende horizontale lijn van de stad naar de bloemkwekerijen aan de Amstel liep. Verticale structuren van asfalt, beton en staal hebben de organische verbinding tussen stad en natuur bruut doorbroken, al zijn er gelukkig tunnels en onderdoorgangen genoeg om deze hindernis te voet te nemen. We lopen langs Zorgvlied aan de Amstel en duiken onder de A10 door, naar het Amstelpark, waar ons een muzikale beloning wacht op een wonderlijk mooie verstilde plek in het Amstelpark.

De ommuurde Belgische kloostertuin van Zone2Source in het Amstelpark. Primarius van het Škampa Quartet improviseert op Moravische volksdeunen De Tsjechische violist Pavel Fischer, jarenlang aanvoerder van het wereldbefaamde Škampa Quartet, improviseert met zijn accordeonist Jakub Jedlinsky op Moravische volksmuziek in de ommuurde 'Belgische' Kloostertuin. Zie hier op de site van Zone2Source wat er allemaal aan ecologisch onderzoek plaatsvindt in de kloostertuin: 'Nieuwe verbindingen tussen planten, mens en natuur in de stad zullen parkbezoekers een totaal andere beleving geven van wat stedelijke natuur kan zijn en hoe we onze steden in de toekomst vormgeven.'

België, de bakermat van Obrecht en Lassus In de Belgische Kloostertuin waan je je voor even in Vlaanderen, het vlakke land van Jacques Brel, de 'Lage Landen', van waaruit tijdens de renaissance onze zangmeesters als Jacob Obrecht en Orlandus Lassus over de alpen naar Italië trokken. Hun muziek uit de renaissance kent een polyfone structuur van horizontale zanglijnen, organisch met elkaar vervlochten, zoals vroeger de Zuidelijke Wandelweg de stad met de sloten en weilanden daaromheen verbond. Filosofen als Deleuze en Guattari spreken van 'Rizoom', het model van de netwerksamenleving. Paddenstoelen en bomen werken zo al miljoenen jaren succesvol samen.

Muze van Zuid legt in deze zesde editie organische verbindingen tussen verschillende buurten in Zuid, verschillende generaties musici in Zuid en diverse culturen die het leven kleur geven van de Concertgebouwbuurt tot in Zuidoost. Het festival belicht Amsterdam-Zuid als humus voor het concertleven, de vruchtbare grond waaruit het Koninklijk Concertgebouworkest kon opbloeien. Polyphonic Landscapes Zone2source in het Amstelpark brengt vanaf 3 oktoberhet bodemleven van stad en land in kaart in de expositie 'Polyphonic Landscapes' (zie hier). Budhaditya Chattopadhyay, Yolande Harris, Teemu Lehmusruusu en Lia Mazzari onderzoeken daarin 'de polyfonie van het landschap', oftewel, hoe klank en actieve vormen van luisteren kunnen bijdragen aan een beter begrip van onze natuurlijke omgeving.

Groenwandeling met buitenconcerten n het natuurgebied van het Vondelpark, Muze van Zuid 2022. ©Foppe Schut Muze van Zuid herkent zich in de uitgangspunten van 'Polyphonic Landscapes': als festival leggen we horizontale verbindingen tussen de buurten in Zuid. In de 6e editie laten we bovendien horen en zien hoe generaties musici het stokje aan elkaar doorgeven: leerlingen en meesters horizontale legden en leggen verbindingen tussen generaties musici. De Zuidelijke Wandelweg gebruiken we daarvoor als metafoor. Op een foto uit 1955 is te zien hoe deze weg door het groen van stad naar Amstel liep:

Toen kwam daar ineens: de A10. Asfalt. Beton. Uitlaatgassen. Geraas van banden, ronkende motoren. De wijken van Zuid zijn nu ingesloten door de ringweg. Zuidas, Zuidoost en Amstelveen liggen daarbuiten. Doorbreek voor even die scheiding en wandel met ons mee. Laat je verbeelding spreken en beleef het groene Amsterdam van voor de autotijd:

De nieuwste uitleg van de stad grenst nog aan weilanden met sloten op deze kaart uit 1649.

Bloemen halen voor huisconcerten in Zuid 'Ik fietste altijd naar de Zuidelijke Wandelweg, die komt uit op de Amstel, daar waren toen kwekerijen waar we verse groenten konden halen en bloemen, veel mooier dan die van de bloemist.' Aldus Riete Sterenberg-Gompertz (1919-2015) over de huisconcerten van Stichting Kamermuziekcentrum "De Suite" (uit interview d.d. 13 februari 1993, met Huib Ramaer). 'De concerten waren eens in de week of één keer in de tien dagen, dat versprong. We maakten voor elk concert een boeket.' Amsterdam lag er toen nog relatief groen bij. Na de oorlog behoorde Riete tot de vriendenkring met hulp waarvan Hetta en Peter Rester vanaf 1951 huisconcerten organiseerden in hun kamer 'en suite' . Hun stichting 'De Suite' bestaat nog steeds. De taak van Hetta en Peter zat er in de jaren tachtig op, na de komst van de nieuwe zaal in De IJsbreker. Intussen heeft het Muziekgebouw aan't IJ de functie van De IJsbreker aan de Amstel overgenomen. Wij kijken in dit festival over onze schouder terug en leggen de wortels bloot van het bloeiende Amsterdamse muziekleven, met de musici van nu. In de 6e editie brengen we een ode aan de nobele initiatief van Hetta en Peter en vieren we het 70-jarig bestaan van hun stichting, opgericht in de zomer van 1953. Toen Hetta en Peter ermee stopten stond de teller op ruim achthonderd huisconcerten, die vanaf 1951 werden georganiseerd aan de Eerste Helmersstraat 70 en vanaf 1961 plaats hadden aan de Willemsparkweg 190hs.

Verzetsvrouw met tekentalent Riete was tijdens de oorlog betrokken bij het laten onderduiken van vooral Joodse kinderen en volwassenen. Ze zette haar tekentalent in voor het vervalsen van persoonsbewijzen en andere waardepapieren of documenten.

Portret uit 1947 van componiste Rosy Wertheim, getekend door Riete Sterenberg-Gompertz (collectie Joods Historisch Museum).